Pomiar światła - poznaj możliwości Twojego aparatu

Na samym początku kiedy uczyłam się obsługi mojego aparatu zainteresowała mnie kwestia rożnych pomiarów światła w aparacie. Nie wiedziałam jakie ustawienie powinnam wybrać do robienia zdjęć. Korzystając z jednego z forum fotograficznych po prostu zadałam pytanie w celu otrzymania odpowiedzi. Z jakiegoś powodu tym razem nie szukałam sama odpowiedzi i nie czytałam szeregu różnych dostępnych w internecie artykułów, a może po prostu było tego tak dużo, że nie wiedziałam od czego zacząć?! Nie wiem, już teraz nie pamiętam. Wiem tylko, iż odpowiedź jaką uzyskałam sprawiła, iż przez wiele lat posługiwałam się głównie jedną z kilku możliwych opcji w moim aparacie. Być może gdybym wcześniej wiedziała o działaniu, możliwościach oraz sposobie korzystania z różnych pomiarów światła więcej moich zdjęć byłoby udanych i zapewne dużo ciekawszych.

Otóż odpowiedź jaką uzyskałam było, iż - najlepiej jest ustawić na stałe w aparacie tryb pomiaru matrycowego i nie zawracać sobie głowy pozostałymi ponieważ ten sposób pomiaru jest najdokładniejszy i przynosi pożądane rezultaty.

Dzisiaj wiem, że jest to najbardziej popularny tryb pomiaru światła, wybierany przez amatorów fotografii bez większego zagłębiania się w temacie. W większości sytuacji ten tryb pomiaru sprawdza się świetnie, ale nie we wszystkich. Jeżeli nie wiemy w jaki sposób aparat dokonuje pomiarów światła w wielu sytuacjach nie jesteśmy w stanie przewidzieć końcowego efektu i nie zawsze uzyskamy oczekiwany przez nas efekt. W związku z tym aby móc kreatywniej korzystać z możliwości aparatu ważne jest aby wiedzieć jakie się ma dostępne narzędzia i przy okazji wyjątkowych sytuacji pamiętać, iż je również można wykorzystać i wiedzieć w jaki sposób się z nich korzysta.

Przeglądając EXIFy (Exchangeable Image File Format – informacje o aparacie i parametrach ustawionych w trakcie robienia zdjęcia) moich zdjęć niestety ze smutkiem muszę przyznać, iż większość moich zdjęć została wykonana z użyciem pomiaru matrycowego. Tylko w nielicznych sytuacjach kiedy napotkałam na pewne trudności z ustawieniem światła i wyraźnie mogłam zaobserwować na wyświetlaczu aparatu, iż osiągnięty efekt nie jest zadowalający eksperymentowałam z różnymi ustawieniami. Czasami metodą prób i błędów, przez przypadek udało mi się osiągnąć to co sobie zaplanowałam.

Aby nasze zdjęcia były ciekawe i zatrzymywały obserwatora na dłużej już zanim naciśniemy na spust migawki musimy wiedzieć co chcemy osiągnąć, wyobrazić sobie zdjęcie w głowie.

Pomiar światła oznacza ustalenie ekspozycji dla zastanych warunków świetlnych. Mamy do wyboru zewnętrzne i wewnętrzne światłomierze.

Światłomierze zewnętrzne to światłomierze przeznaczone przede wszystkim do profesjonalnego wykorzystania. Dają możliwość dokonania bardzo precyzyjnego pomiaru. Są one jednak ze względu na swoją cenę niedostępne dla zwykłego użytkownika aparatu cyfrowego.

Te wewnętrzne wbudowane są w aparat i dokonują pomiaru światła za pomocą trybu TTL (through the lens – przez obiektyw). W obecnych czasach producenci aparatów umożliwiają nam wybór pomiędzy kilkoma trybami pomiaru światła. W zależności od modelu aparatu jest może być ich więcej albo mniej (w większości aparatów mamy do wyboru 3 różne pomiary światła natomiast w bardziej zaawansowanych aparatach DSLR może być ich 4).

W zależności od marki aparatu również nazewnictwo może być różne. Poniżej starałam się zebrać wszystkie możliwe opisy, nazwy danych trybów tak aby każdy z was niezależnie od tego jakim aparatem się posługuje mógł bez problemu odnaleźć się w podanych informacjach.

W aparatach Nikona opcje trybu pomiaru światła ustawia się spod MENU pod zakładką POMIAR ŚWIATŁA, a w bardziej zaawansowanych modelach już podobnie jak w aparatach Canona jest ułatwiony dostęp do zmiany tych ustawień, wystarczy skorzystać z przycisku znajdującego się w obudowie aparatu.

Mamy do wyboru pomiędzy:

• pomiarem matrycowym
• pomiarem skupionym
• pomiarem punktowym
• pomiarem centralnie ważonym

Pomiar matrycowy (Nikon) – ewaluacyjny (Canon, Sigma), wielosegmentowy (Pentax), wielopunktowy (Sony), wielopolowy (Panasonic), średnio ważony, szacunkowy, segmentowy,

Dla kogo?

Jest on najczęściej wykorzystywanym przez fotoamatorów ponieważ najłatwiej fotografuje się wykorzystując ten pomiar. Jest to w miarę bezpieczny wybór, sprawdza się on w większości sytuacji i jeżeli nie chcesz sobie zawracać głowy bardziej skomplikowanymi trybami pomiarów jest on odpowiednim typem pomiaru dla Ciebie. Jednakże musisz się liczyć z tym, że w pewnych sytuacjach może on Cie zawieść i wtedy lepiej żebyś wiedział w jaki sposób możesz się posłużyć pozostałymi pomiarami.

W jakich warunkach oświetleniowych?

Pomiar matrycowy jest odpowiednim typem pomiaru dla kadrów niejednolicie oświetlonych, dzięki odpowiednim pomiarom zadba on o zachowanie szczegółów zarówno w światłach jak i w cieniach.

Radzi on sobie dobrze w umiarkowanych warunkach oświetleniowych (w takich gdzie nie mamy zbyt dużych różnic w jasności fotografowanych obiektów i tła).

Zaleca się korzystanie z niego fotografując:

• małokontrastowe krajobrazy,
• budynki,
• fotografia wnętrza kościoła,
• czasami zdjęcia nocne,
• w fotografii portretowej,
• a nawet w zdjęciach wykonywanych pod światło.

Jak działa?

Aparat dokonuje pomiaru światła w wielu punktach kadru po czym dokonuje odpowiednich przeliczeń do wyciągnięcia odpowiedniej średniej. Dobiera odpowiednie parametry tak aby nie miało ono przepalonych czy niedoświetlonych fragmentów (zbyt ciemnych).

W zależności od tego jaki punkt pomiaru (AF) masz wybrany ten punkt uznany jest za najważniejszy w dokonywaniu pomiaru światła.

Gdzie się nie sprawdza?

• W sytuacji scen o bardzo dużym/mocnym kontraście.
• Kiedy nie chcemy aby zdjęcie było równomiernie naświetlone.
  Jeżeli np. sfotografujesz księżyc z ustawieniem pomiaru matrycowego mechanizm aparatu będzie starał się wyciągnąć średnią dla jasności księżyca i nieba i w ten sposób niebo które powinno być czarne będzie miało nieciekawe szare kolory a księżyc nie będzie jasny tylko poszarzały.
• W sytuacji kiedy nie chcemy aby obiekt główny naszego zdjęcia znajdował się w centrum naszego obrazu i chcemy dokonać pomiaru ostrości z blokadą ekspozycji. Jeżeli takie zdjęcie wykonamy w trybie matrycowym nie możemy mieć pewności, iż nasze zdjęcie będzie dobrze naświetlone ponieważ początkowe ustawienia zostały wykonane dla innej sceny.

Pomiar skupiony – pomiar częściowy, selektywny, skupiony w małym polu

Dla kogo?

Dla osób które chcą mieć większy wpływ na fotografowaną scenę i ekspozycję zdjęcia.

W jakich warunkach oświetleniowych?

Przydatny on jest w sytuacjach gdy tło jest znacznie jaśniejsze niż fotografowany obiekt (np. gdy fotografujemy pod światło). Jeżeli fotografujemy portret osoby w trudnych warunkach – np. na tle padającego z okna ostrego światła, dobrze jest skorzystać z tego właśnie pomiaru światła (albo pomiaru punktowego). Wtedy fotografowana osoba będzie dobrze oświetlona a tło będzie czarne.

Jak działa?

W swoim działaniu przypomina on pomiar punktowy, ale w jego przypadku pomiar jest ważony na obszarze 9% (w zależności od aparatu może to być w przedziale 8-13%) fotografowanej sceny do tego pomiaru, czyli pod uwagę brany jest trochę większy obszar.

Gdzie się nie sprawdza?

W sytuacjach gdzie scena jest podzielona na nierówno oświetlone, kontrastowo części.

Pomiar punktowy – spot

Dla kogo?

Jest pomiarem przeznaczonym dla osób bardziej doświadczonych, obeznanych dobrze z aparatem i potrafiących kontrolować światło. Jest przeznaczony w szczególności dla osób lubiących mieć zupełną kontrolę nad wszystkimi parametrami wykonując swoje zdjęcia.

Bardzo interesujące jest, iż nie wszystkie aparaty mają funkcję pomiaru punktowego. W moim kompaktowym aparacie cyfrowym Canon Power Shot A710IS miałam możliwość wykorzystania pomiaru punktowego natomiast w lustrzance Canon 400D już nie - ciekawe.

W jakich warunkach oświetleniowych?

Jest najlepszym pomiarem dla zdjęć w trudnych warunkach oświetleniowych, z bardzo silnym oświetleniem tylnym, kontrastowym (jednocześnie bardzo jasne i bardzo ciemne obszary) albo gdy źródło silnego światła znajduje się w polu naszego kadru.

Pomaga on precyzyjnie zmierzyć źródło światła w konkretnym punkcie kadru.

Warto skorzystać z tego sposobu pomiaru np.:

• gdy robimy portret pod słońce
• gdy osoba jest oświetlona silnym światłem padającym z okna (w celu uniknięcia niedoświetlenia pierwszego planu)
• jasny księżyc otoczony ciemnym niebem

Jak działa?

Pomiar punktowy jest wykonywany w samym centrum kadru (w punkcie centralnym pomiaru ostrości AF) – na obszarze 1-4% wizjera (w zależności od aparatu).

Jeżeli potrzebujemy dokonać pomiaru światła w innym punkcie kadru dokonujemy pomiaru z blokadą ekspozycji – czyli nakierowujemy centralnym punktem AF na punkt który chcemy aby był na zdjęciu najlepiej przedstawiony, wciskamy spust migawki do połowy i zmieniamy kompozycję kadru.

W niektórych aparatach również blokady ekspozycji światła można dokonać korzystając z osobnego specjalnie dla tego celu przeznaczonego przycisku AEL – Auto Exposure Lock (w Canonie oznaczony gwiazdką).

W tym trybie większa część obrazu może być prześwietlona lub niedoświetlona ponieważ pomiar został wykonany tylko na małym fragmencie kadru.

Gdzie się nie sprawdza?

W scenach w których zależy nam na równomiernym oświetleniu w całym kadrze i uniknięciu prześwietlonych czy niedoświetlonych obszarów zdjęcia.

Należy pamiętać iż przy korzystaniu z pomiaru punktowego należy również dokonać korekty ekspozycji.

Pomiar centralnie ważony – średni centralnie ważony, centralny, skoncentrowany, skupiony, selektywny

Dla kogo?

Jeżeli zależy nam na możliwości większej kontroli nad światłem wybieramy pomiar centralny. Jest jednym z najbardziej przewidywalnych pomiarów ostrości, w związku z czym jest łatwym do opanowania zarówno przez osoby początkujące.

Jest on przydatny również dla zaawansowanych użytkowników aparatów w celu uzyskania prawidłowej ekspozycji dla obiektów podświetlonych światłem tylnym i innych scen z wykorzystaniem odpowiedniej kompensacji ekspozycji.

W jakich warunkach oświetleniowych?

Ten rodzaj pomiaru światła powodzeniem możemy stosować przy łagodnym kontraście światła.

Sprawdza się w szczególności w fotografii obiektów znajdujących się w samym centrum kadru i zajmującym jego większą część powierzchni oraz w sytuacjach kiedy nasz główny motyw fotografii znajduje się blisko obiektywu, a w jego tle występują mocne światła czy cienie.

Ten rodzaj pomiaru możemy wykorzystywać w fotografii

- portretu,

- krajobrazu

Jak działa?

Do czasu wynalezienia pomiaru matrycowego był najczęściej używanym pomiarem światła. Jego działanie polega na mierzeniu pomiaru światła na całej powierzchni kadru z koncentracją uwagi na jego środek - 60-80%. Jak sama nazwa tego typu pomiaru wskazuje uśrednia on jasność całej sceny. Dzięki temu jego efekty są łatwiejsze do przewidzenia.

Gdzie się nie sprawdza?

Należy pamiętać, iż ten typ pomiaru nie sprawdzi się dla nas jeżeli temat główny naszego zdjęcia znajduje się poza centrum naszego kadru.

Ważne jest również aby nasz motyw nie był zbyt kontrastowy – tzn. aby nie było dużej różnicy barw oraz przejścia z jednego obiektu na drugi były stonowane.

Jeżeli chcemy aby nasz motyw główny fotografii nie znajdował się w samym centrum kadru ale chcemy dokonać dobrego pomiaru światła na ten obiekt, korzystając z trybu pomiaru centralnego wykonujemy zdjęcie z użyciem blokady ekspozycji - naciskamy spust migawki do połowy i zmieniamy kompozycję kadru.

Mam nadzieje, iż powyższy artykuł okaże się dla was przydatny. Jeżeli znasz się na temacie i uważasz, iż popełniłam gdzieś błąd - proszę powiedz mi o tym. 

Pozdrawiam serdecznie